90 χρόνια Ηλιούπολη

Στα πλαίσια του «3ου Φεστιβάλ Πολιτισμού και Αλληλεγγύης» που οργανώνεται από την δημοτική κίνηση «ΗΛΙΟΥ πολις-ανθρώπινη πόλη»,  πραγματοποιείται την Τετάρτη 6 Απριλίου στις 19.30 στο αναψυκτήριο του άλσους «Δ. Κιντής» εκδήλωση αφιερωμένη στα 90 χρόνια από την δημιουργία της Ηλιούπολης (1925-2015).

Επανέκδοση του βιβλίου του Π. Τότσικα «Κοινωνικοί Αγώνες στην Ηλιούπολη»*

Το βιβλίο μου «Κοινωνικοί Αγώνες στην Ηλιούπολη» αποτελεί συνέχεια του βιβλίου μου «Εδώ, κάποτε… Συμβολή στην ιστορία της Ηλιούπολης» που εκδόθηκε το 2005 από τις εκδόσεις ΚΨΜ, το οποίο αναφέρεται τόσο στην αρχαία όσο και στην νεώτερη  ιστορία της περιοχής όπου σήμερα βρίσκεται η Ηλιούπολη, από το «τσιφλίκι Καρά» (1830) και το «μικρό χωρίδιον Καρά» των 94 κατοίκων (1890), στη δημιουργία της Ηλιούπολης (1925) και στην μετεξέλιξή της σε έναν από τους μεγαλύτερους δήμους της χώρας.

Στο παρόν έργο  επιχειρείται η αναζήτηση και παράθεση της «επίσημης ιστορίας» της Ηλιούπολης, από το 1925 και μετά, όπως προκύπτει μέσα από σχετικά Προεδρικά Διατάγματα που δημοσιεύτηκαν στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως», από δικαστικές αποφάσεις και από αποφάσεις του τότε Κοινοτικού Συμβουλίου. Ακόμη, επιχειρείται η ανάδειξη της «ανεπίσημης ιστορίας» της Ηλιούπολης, όπως προκύπτει από κείμενα, ανακοινώσεις, προκηρύξεις συλλογικοτήτων που είχαν δημιουργήσει οι τότε οικιστές, (Σύνδεσμοι, Σύλλογοι, Σωματεία, Συνεταιρισμοί κ.ά.), από δημοσιεύματα εφημερίδων και άλλων εντύπων της εποχής, από συζητήσεις που έκανα με επιλεγμένα πρόσωπα και από την παράθεση επιλεγμένων δημοσιευμάτων και κειμένων. Παρατίθενται μαρτυρίες της Γαβριέλλας Χαμογεωργάκη που περιλαμβάνονται στα εννέα «βιβλιαράκια» της που εκδόθηκαν από το 1987 έως το 2004, της Υβόννης Δεμίρη και του Γιώργου Σταυροπούλου, συνομιλίες με αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, όπως η Ζωή Πετροπούλου-Κριτζιλάκη και  ο Διαμαντής Μαυροδόγλου, συνέντευξη του Θανάση Λώλα στο περιοδικό «Ακάλυπτος Χώρος» (1986), αποσπάσματα από το βιβλίο του Χαρίλαου Μηχιώτη «Δραματική Πορεία» και από την μπροσούρα «Οι Ανατολικές Συνοικίες τον Δεκέμβρη του 1944», μια δημοσιευμένη το 1970 συνομιλία του Θάνου Παπαιωάννου με τον Θεόδωρο Παλαμίδη, πρώτου Προέδρου της Κοινότητας Ηλιούπολης και μια εξιστόρηση του επόμενου Προέδρου της Κοινότητας Αριστοκλή Λουκίδη το 1933, στην εφημερίδα «Ηλιούπολις». Ακόμη, παρατίθενται αποσπάσματα από  μαρτυρίες δημοτικών παραγόντων για τις πρώτες ώρες στην Ηλιούπολη του χουντικού πραξικοπήματος της 21^ης Απριλίου 1967 καθώς και το κείμενο «Νοέμβρης 1973: Μαθητικές κινήσεις κόντρα στη Χούντα». Επίσης, παρατίθενται αποσπάσματα κειμένων του Κώστα Πουλάδη, του Ανδρέα Λάζαρη-Καρούσου και του Γιώργου Βοζίκα που αναδεικνύουν ενδιαφέρουσες πτυχές της ιστορίας της Ηλιούπολης, καθώς και ένα ρεπορτάζ στην «Ελευθεροτυπία» του Γιάννη Κανελλάκη (1980). Τέλος, στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, υπάρχουν άρθρα από εφημερίδες του 1926-33 και άλλα ντοκουμέντα της εποχής.

Ένα σημαντικό πρόβλημα για μένα, ήταν η «καθαρευουσιάνικη» γλώσσα με την οποία είναι γραμμένα τα δημόσια-υπηρεσιακά έγγραφα, οι ανακοινώσεις των συλλογικοτήτων αλλά και τα δημοσιεύματα των εντύπων της περιόδου 1925-1940. Το δίλημμα που τέθηκε ήταν αν θα μεταφράζονταν στην καθομιλούμενη γλώσσα τα αποσπάσματα των κειμένων που παρατίθενται, ή θα παρουσιάζονταν στην αυθεντική τους γλώσσα, με κίνδυνο να μην γίνονται εύκολα κατανοητά από όσους δεν είναι σήμερα εξοικειωμένοι με την «καθαρεύουσα» και κυρίως από τους νέους. Κατέληξα τελικά στην δεύτερη επιλογή, θεωρώντας ότι είναι πολύ σημαντικό να έχουν υπόψη τους οι ενδιαφερόμενοι για την ιστορία της Ηλιούπολης, την πρωτότυπη γραφή, γλώσσα και περιεχόμενο  των ντοκουμέντων που παρατίθενται και όχι μια δική μου εκδοχή-ερμηνεία των ντοκουμέντων αυτών. Έτσι ακολούθησα την σύνταξη και την ορθογραφία των κειμένων που παρατίθενται, με ελάχιστες δικές μου παρεμβάσεις. Η δική μου συμβολή συνίσταται στην επιλογή των τίτλων των κεφαλαίων και των ενδιάμεσων τίτλων των αποσπασμάτων που παρατίθενται, στον σύντομο σχολιασμό κάποιων απ’ αυτά, καθώς και στην εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων. 

Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον φίλο δικηγόρο Θωμά Δρίκο, ο οποίος ανέσυρε από κάποιο παλαιοπωλείο το προσωπικό Αρχείο του Σταύρου Κανελλόπουλου και μου το διέθεσε για να το μελετήσω. Ο Σταύρος Κανελλόπουλος, μάχιμος προοδευτικός δικηγόρος, υπήρξε νομικός σύμβουλος του Συλλόγου Οικιστών Ηλιουπόλεως «Η Άμυνα», ο οποίος δραστηριοποιήθηκε έντονα τα χρόνια του ’30 στον χώρο της Ηλιούπολης, συμβάλλοντας στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των οικιστών κατά την αντιπαράθεσή τους με την Εταιρία «Δρανδάκης–Πάγκαλος και Σία», με τους φερόμενους ως ιδιοκτήτες κληρονόμους Αλεξίου Νάστου και με διάφορους τοπικούς παράγοντες.

Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω για μια ακόμη φορά την Γαβριέλλα Χαμογεωργάκη για τα πολύτιμα στοιχεία που μου παραχώρησε, τα οποία προέρχονται από το αρχείο της Κοινότητας Ηλιούπολης που διέσωσε, αλλά και για την δυνατότητα που μου έδωσε να συμπεριλάβω σ’ αυτόν τον τόμο αποσπάσματα από τα εννέα «βιβλιαράκια» της, με πολύτιμα στοιχεία από την ιστορία της Ηλιούπολης. Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Ζωή Πετροπούλου-Κριτζιλάκη, τον Διαμαντή Μαυροδόγλου,την Υβόννη Δεμίρη και τον Γιώργο Σταυρόπουλο για τις εξαιρετικής σημασίας μαρτυρίες τους, καθώς και όλους όσους συνέβαλαν στην ολοκλήρωση αυτής της έκδοσης και πρώτα απ’ όλους τον Στράτο Ιωακείμ για την συμμετοχή του στις συνεντεύξεις και για την στήριξη της όλης προσπάθειας.

                                                                                               Πάνος Τότσικας, Aπρίλιος 2013

Σημείωμα Β’ Έκδοσης

Στις 29 Απριλίου 2013, λίγες μέρες πριν την κυκλοφορία της Α’ Έκδοσης αυτού του βιβλίου, έφυγε πλήρης ημερών η Γαβριέλλα Χαμογεωργάκη. Στην μνήμη της αφιερώνω το κείμενό μου με τίτλο «Η Ηλιούπολη της κατοχής και της αντίστασης» (βλ. σελίδα 249).

Π. Τ.

  Μάρτιος 2016

 *[Αναδημοσίευση του Προλόγου της Α’ Έκδοσης (Απρίλιος 2013) και  σύντομο σημείωμα της  Β’ Έκδοσης (Μάρτιος 2016)]